پرهیز از خشونت در تعامل های اجتماعی

محمدرضاشهریاری

عضو شورای مرکزی و رئیس سازمان معلمان استان تهران

ارتباط کلامی با دیگران نقش مهمی در به‌وجود آوردن هویت شخصی هر فرد در تعامل های اجتماعی دارد و همچنین در زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد تأثیر بسزایی دارد. با بهبود بخشیدن مهارت‌های گفتگو میتوان به‌سرعت با دیگران ارتباط مؤثر برقرار کرد، روی آنها تأثیرگذاشت و نزد دیگران دوست‌داشتنی تر و مقبول‌تر و قابل احترام بود و از سوی دیگر بددهنی و پرخاشگری‌های کلامی که جزء لاینفک رفتار‌های روزمره‌ی برخی افراد است، تحت تاثیر یادگیری، عصبانیت، ریشه‌های تربیتی یا خلقی است که در واقع نشان دهنده فقدان تاب آوری ایشان در گفت و گوست که به شرایط سنی یا اجتماعی خاصی هم محدود نمی شود و امکان بروز این رفتار‌ها از دوران کودکی تا بزرگسالی وجود دارد، اما این‌طور نیست که دلایل آن در همه‌ی این شرایط یکسان باشد؛در فعالیت های اجتماعی و مدنی که معمولا  افرادی با مهارت‌های مشابه وارد یک عرصه میشوند و برای تحقق اهداف مشترک در کنار هم فعالیت می‌کنند،آنچه آنها را متمایز می‌کند مهارت‌های گفتگو است،تاب آوری، ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه‌دار و توانایی در ترمیم خویشتن است یعنی اینکه فرد بتواند قوام و سلامت روانشناسی خود را در تعاملات اجتماعی در مواجهه باآنچه مراد طبع وی نیست حفظ کند، ناسزا و دشنام از نوع پرخاشگری کلامی هستند و در جامعه‌ای که معتقد به ارزش‌های اخلاقی هستند مورد تایید قرار نمی‌گیرد؛به طور معمول ناسزاگویی یا ریشه در خشم و عصبانیت دارد و  از شعله‌ور شدن خشم سرچشمه می‌گیرد و بعد از مدتی مبدل به عادت فرد می شود ؛فرد خشمگین به دلیل ناتوانایی در مهارکردن خشم خود، به رفتار زشتی چون فحاشی دچار می‌شود و باتکرار و استمرار آن، این رفتار به شکل عادت درمی‌آید و البته تربیت نادرست هم شیو‌ی سخن گفتن، سخنان ناهنجار و نازیبا را برای انسان عادی می‌سازد و ناسزاگویی برای او، مانند سخنان دیگرش به شکل عادت درآمده است،افرادی که د رگفت و گو  مجهز به مهارت تاب آوری هستند، با لحن دوستانه و مودبانه ارتباط برقرار می‌کنند و در مقام نقد و مخالفت با نظری از دایره ادب و احترام خارج نمی شوند، تقریبا همیشه برنده‌اند، این ظرفیت انسان می‌تواند باعث شود تا او پیروزمندانه از رویدادهای ناگوار بگذرد و علی‌رغم قرار گرفتن در معرض تنش‌های شدید، شایستگی اجتماعی، تحصیلی و شغلی او ارتقا یابد. تاب‌آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشارهاست،تاب‌آوری نوعی ویژگی است که از فردی به فردی دیگر متفاوت است و می‌تواند به مرور زمان رشد کند یا کاهش یابد، تاب آوری پدیده ای صرفا ذاتی نیست. تاب‌آوری حاصل تعامل ویژگی‌های شخصیتی فرد و محیط است و از طریق آموزش، یادگیری، تمرین و تجربه حاصل می‌شود.

ناسزا و دشنام درمخاطب هرچند هم که مجهز به مهارت تاب آوری باشد آثار زیان‌باری به جا می‌گذارد و احتمال رفتار متعادل از او سلب می‌شود و ممکن است رفتاری غیرمتعادل و ناخوشایند از خود نشان دهد،با این اوصاف تاب آوری در برابر ناهنجاری های افراد افسارگسیخته در گفت و گو، نه تنها افزایش قدرت تحمل و سازگاری فرد در برخورد باآنهاست، بلکه مهم تر از آن حفظ سلامت روانی و حتی ارتقای آن است. تاب آوری افراد را توانمند می سازد تا با دشواری ها و ناملایمات و افراد فاقد مهارت گفت و گو و پرخاشگر رو به رو شوند، آسیب کمتری ببینند و حتی از این موقعیت ها برای شکوفایی و رشد شخصیت خود استفاده کنند.