تنوع مدارس و عدالت آموزشی...سیدهادی عظیمی عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی معلمان ایران

مدرسه یکی از مهم ترین نهاد های اجتماعی و فرهنگی هر جامعه است که مسئولیت تربیت نسل آینده را برعهده دارد . عدالت آموزشی مقدمه عدالت اجتماعی است و تاز مانی که سطحی از عدالت آموزشی در مدارس وجود نداشته باشد امید به عدالت اجتماعی وتربیت نسلی مسئولیت پذیر برای آینده کشور واهی و بیهوده می باشد . هم اکنون با تعداد متنوعی مدرسه در نظام آموزش و پرورش کشور روبرو هستیم که با مسئولیت ها ، حیطه وظایف و فعالیت متنوع یا متداخلی مشغول به فعالیت می باشند . وجود مدارس متنوع در کنار ا فت کیفیت آموزشی و تعداد بالای ترک تحصیل دانش آموزان نشانه بارز عمق بی عدالتی آموزشی می باشد .

قانون اساسی و آموزش و پرورش

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سه اصل به آموزش و پرورش پرداخته است. براساس بند 3 اصل 3 قانون اساسی دولت باید همه امکانات خود را برای نیل به آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی به کار گیرد. به موجب اصل سی ام دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد . اصل چهل وسوم نیز آموزش و و پرورش را یکی از نیازهای اساسی می داند که باید برای تأمین استقلال اقتصادی جامعه و ریشه‏کن کردن فقر و محرومیت و برآوردن نیازهای انسان در جریان رشد، تامین گردد . براساس سه اصل فوق قانون اساسی، آموزش و پرورش رایگان و همگانی، حق عمومی همه افراد ملت و راهی برای رشد و تعالی جامعه می باشد.

پیشنیه تنوع مدارس تا انقلاب اسلامی

اصل 19 متمم قانون اساسی مشروطه نخستین متن قانونی است که به تقسیم بندی مدارس پرداخت . بر اساس این اصل تأسیس مدارس به مخارج دولتی و ملتی و تحصیل اجباری باید مطابق قانون وزارت علوم و معارف مقرر شود و تمام مدارس و مکاتب باید در تحت ریاست عالیه و مراقبت وزارت علوم و معارف باشد. بدین ترتیب قانون اساسی مشروطه زمینه را برای طبقه بندی مدارس آماده کرد . براساس ماده 1 " قانون اساسی معارف " که نهم آبان 1390 به تصویب مجلس شورای ملی رسید ، مکتب و مدرسه تاسیساتی برای تربیت اخلاقی ، علمی و مدنی ابناء نوع تعریف گردید . به موجب ماده 8 قانون اساسی معارف مکاتب و مدارس بر دو قسم رسمی و غیر رسمی تقسیم شدند . مدارس و مکا تب رسمی از طرف دولت دایر می شدند ومدارس و مکاتب غیر رسمی بانی مخصوص داشتند . بعدها عنوان مدارس غیر رسمی به مدارس ملی تغییریافت که با پیروزی انقلاب اسلامی براساس مصوبه شورای انقلاب به فعالیت مدارس فوق پایان داده شد .

پیشینه تنوع مدارس پس از انقلاب اسلامی:

پس از پیروزی انقلاب نگرش مثبتی به فعالیت مدارس غیردولتی وجود نداشت . براساس بند 16 ماده 10 قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش که سال 1366 به تصویب رسید " صدور اجازه تاسیس و نظارت مستمر برمدارس وابسته به مردم و دیگر دستگاه های اجرایی و آموزشگاه های آزاد" از جمله وظایف وزارت آموزش و پرورش تعیین شد و بدین ترتیب مقدمات برای تاسیس مدارس غیردولتی آماده گردید . نخستین قانون تاسیس مدارس غیرانتفاعی در تاریخ 5/3/1367 ( دوروز قبل از پایان دوره دوم مجلس ) به تصویب رسید . مدارسی که براساس عنوانشان باید غیرانتفاعی بودند ولی به تدریج آموزش غیردولتی را به عنوان یک کسب وکار سودآور تبدیل نمودند . دولت نیز مدارسی همچون نمونه دولتی و هیات امنایی و ...... را تاسیس کرد . مدارس بزرگسالان دولتی و مدارس آموزش از راه دور غیردولتی برای بزرگسالان بازمانده از تحصیل تاسیس و گسترش یافتند . جنگ تحمیلی و لزوم حمایت از فرزندان شهدا و رزمندگان موجب تشکیل مدارس شاهد و ایثارگران شد . مدارسی مانند شبانه روزی ، عشایری و نمونه مردمی نیز برای پوشش فرزندان مناطق محروم تاسیس شدند .

انواع مدارس موجود

در حال حاضر 24 نوع مدرسه در نظام آموز ش و پرورش وجود دارند که عبارتند از :

عادی دولتی - شبانه روزی – هیات امنایی – عشایری – نمونه دولتی – شاهد- ایثارگران – قرآنی – غیردولتی – هوشمند – تیزهوشان - آموزش ازراه دور – مدارس وابسته به دستگاه ها - ورزش – استثنایی - مجتمع های آموزشی و پرورشی - مدارس ایرانی خارج از کشور - بزرگسالان - ماندگار - دبیرستان های کارودانش رشته بهیاری - - نمونه مردمی – تعاونی - اقلیت ها( مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ، گونه شناسی مدارس در نظام آموزش و پرورش با تاکید بر تحلیل اجتماعی پیامد های اجتماعی آن ، مورخ 11/12/1395 ، شماره مسلسل 15316)

مدارس غیردولتی ، آموزش از راه دور و تعاونی دارای مالکیت غیردولتی هستند . کلیه مدارس غیردولتی ، مدارس هیات امنایی ، نمونه دولتی و بزرگسالان به صورت قانونی شهریه دریافت می نمایند . مدارس دولتی به دلیل به دلیل عدم حمایت دولت و عدم دریافت سرانه و کمک ازدولت مجبور به دریافت کمک ازاولیا ی دانش آموزان می باشند . مدارس غیردولتی فقط با دریافت پول فعالیت می کنند و فاقد امکان دسترسی همگانی برای عموم می باشند . مدارس شاهدو ایثارگران برای فرزندان شهدا و ایثارگران وافراد خاصی می باشد که امتیازات مدارس فوق را داشته باشند . مدارسی مانند تیزهوشان ، ورزش و اقلیت ها و مدارس رشته های مختلف نظری ، کارو دانش و فنی و حرفه ای برنامه های آموزشی متفاوت دارندکه درمورد مدارس اقلیت ها و رشته های مختلف قابل پذیرش است . نوع فعالیت مدارس تیزهوشان موردانتقاد قاطبه کارشناسان تعلیم و تربیت است .

برخلاف قانون اساسی که بر آموزش رایگان و همگانی تاکید دارد تنوع مدارس در جهت غیررایگان شدن و غیرهمگانی بودن آموزش بوده است . روند فوق منجر به تاسیس مدارسی متنوع با ماموریت های مشترک شده است .برای مثال مدارس آموزش ازراه دور ، ایثارگران و بزرگسالان دارای یک هدف و فعالیت مشترک می باشند . حذف برخی مدارس مانند شاهد ، ایثارگران با وجود تغییر کارکرد های اولیه به دلیل تلقی مخالفت باارزش های انقلاب و جنگ غیر ممکن شده است .قدرت مدارس غیردولتی نیز در سیاستگذاری ها و تصمیات ملی و محلی در حال افزایش است

به کدام سو می رویم ؟

قانون اساسی با به رسمیت شناختن آموزش رایگان و همگانی بر عدا لت آموزشی و امکان دسترسی همگان به آموزش تاکید کرد ولی وجود مدارس خاص ، کنکو ر ، ناکارآمدی مدارس دولتی و تقاضای بالای جامعه برای تحصیل در مدارس بهتر روندی خلاف مسیر قانون اساسی را در آموزش و پرورش ایران تقویت نمود. از دهه دوم انقلاب روند آموزش طبقاتی و کالایی با بهانه های مختلف پذیرفته شد وتنوع مدارس بیشتر زده شد . درکنار فربه شدن مدارس غیردولتی ، فقدان یک رویکرد قوی عدالت محور در میان مسئولان وفعالان آموزش و پرورش زمینه را برا ی کا لاشدن آموزش و بسط بی عدالتی آموزشی و طبقاتی شدن مدارس فراهم ترکرد .

در شرایط موجود امکان دسترسی همگانی به آموزش وجود ندارد و بی توجهی به مدارس دولتی و آموزش همگانی و رایگان به فراموشی سپرده شده است . کرونا و تعطیلی مدارس بر شدن این نابرابری افزوده است و ترک تحصیل حداقل یک میلیون نفر دانش آموز نشانه بارز این نابرابر است . ادامه شرایط نابرابری فعلی آثار و نتایج مخربی بر مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه و آینده کشور خواهدداشت . روند فعلی مانع در آموزش و پرورش و تنوع مدارس و تقویت آن مانع بزرگی برسر راه توسعه و عدالت اجتماعی است و نقش مخربی بر همه ذینفعان ازجمعه معلمان و دانش آموزان دارد. .اگر این خطر بزرگ جدی گرفته نشود و برای زنده نگاه داشتن آرمان عدالت آموزشی تلاش نشود بحران های بزرگی در پیش روی جامعه خواهد بود .

برچسب‌ها: سید_هادی_ عظیمی

*منبع:http://sha21571687.blogfa.com/(وبلاگ رهیافت نو)